De niet-persoonlijke vormen van een werkwoord refereren niet naar een grammaticale tijd of persoon, maar hebben een meer uniek karakter. In het Catalaans zijn er drie niet-persoonlijke vormen: de infinitief, het tegenwoordig deelwoord en het voltooid deelwoord. Dit artikel beschrijft het gebruik van deze vormen in het Catalaans.
Infinitief Infinitiu
De infinitief, onbepaalde wijs of "het hele werkwoord" (in het Catalaans: infinitiu) is de vorm van het werkwoord die in het woordenboek staat. Zo kan je op verbs.cat de vervoegingstabel vinden door hieronder een infinitief in te vullen:
De infinitief beschrijft de actie van het werkwoord op een niet-persoonlijke manier. Zo kan het als zelfstandig naamwoord worden gebruikt. Bijvoorbeeld:
De uitgang van de infinitief geeft aan welke vervoeging wordt gevolgd. In het Catalaans zijn er drie klassen met ieder een eigen manier van vervoegen. In onderstaande tabel de drie klassen met een aantal regelmatige modelvervoegingen:
| Klasse | Uitgang | Model |
|---|---|---|
| eerste vervoeging | -ar | menjar (eten) |
| tweede vervoeging | -er | témer (vrezen) |
| -re | perdre (verliezen) | |
| derde vervoeging | -ir (inchoatief) | servir (dienen) |
| -ir (puur) | dormir (slapen) |
De werkwoorden dir (spreken) en dur (dragen) volgen de tweede vervoeging.
Tegenwoordig deelwoord Gerundi
Het tegenwoordig deelwoord, of gerundium (in het Catalaans: gerundi) drukt een actie uit die tegelijkertijd met de actie van het primaire werkwoord plaats vindt. Het gerundium heeft altijd de uitgang -ant, -ent of -int.
Het gerundium is grammaticaal gelijkwaardig aan een bijwoord. Het kan beschrijven op welke manier iets plaats vindt. Je kan de vraag stellen: hoe?
- Vaig a casa caminant.
Ik ga lopend naar huis.
Om een actie te beschrijven die aan de gang is gebruiken we de constructie estar + gerundi. Bijvoorbeeld:
- Estic jugant futbol.
Ik ben aan het voetballen.
Om het voortdurende karakter van een actie te benadrukken gebruiken we de constructie anar (gaan), continuar (doorgaan) of seguir (voortzetten) + gerundi. Een aantal voorbeelden:
- Anava tota la tarde estudiant.
Ik was de hele middag aan het studeren. - Continua nevant als Pirineus.
Het blijft sneeuwen in de Pyreneeën. - Segueixo treballant fins a la mitjanit.
Ik ga door met werken tot middernacht.
Voltooid deelwoord Participi
Het voltooid deelwoord of participium (in het Catalaans participi) functoneert als bijvoeglijk naamwoord en het wordt gebruikt samen met het hulpwerkwoord haver (hebben) in samengestelde tijden. Hieronder een voorbeeld met een voltooid tegenwoordige tijd van de aantonende wijs (perfect de l'indicatiu):
- He vist el vianant.
Ik heb de voetganger gezien.
Lees meer over het gebruik van de samengestelde tijden in de respectievelijke modes in de respectievelijke artikelen.